საბჭოთა ძაღლები კოსმოსში

პირველი რაც უმეტესობა ჩვენგანს სათაურის წაკითხვისას გაგვახსენდება რათქმაუნდა ბელკა და სტრელკა არიან. საყოველთაო მოსაზრებით სწორედ ისინი იყვნენ პირველი პიონერები კოსმოსში და მათი სახელები პატარებმაც კი იციან. თუმცა ცოტამ თუ იცის რომ ბელკასა და სტრელკას გარდა საბჭოელებმა 50-60 წლებში რაკეტით 57 ძაღლი გაუშვეს. ეს პოსტიც მათ ეძღვნებათ. ადამიანის ერთგულ მეგობრებსა და კოსმოსის პირველ მკვლევარებს.

სანამ პოსტის ძირითად ნაწილზე გადავალ მინდა გითხრათ, რომ აქ არ მოვყვები იმ ძაღლებზე, რომლებიც გეოფიზიკური რაკეტებით ატმოსფეროს ზედა ფენებში დაფინავდნენ. ინფორმაციისთვის გეტყვით, რომ 1951-დან 1966 წლამდე სწორედ ზემოთხსენებული ტიპის მფრინავი აპარატებით ტარდებოდა ცდები და დაინტერესების შემთხვევაში მოგაწვდით ლინკებსაც ცდების შესახებ.

მაშ ასე. ბელკას ვართმევთ, სტრელკას ვაძლევთ, გაგარინი არს ჩვენთან, ვიწყებთ!

1. მინდა გაგიცრუოთ მოლოდინი და გითხრათ, რომ გავრცელებული აზრი იმის შესახებ რომ პირველები კოსმოსში ბელკა და სტრელკა გაფრინდნენ არის მცდარი. 1957 წლის 3 ნოემბერს, დილის 6-ის ნახევარზე, ციმბირული ნაგაზი ლაიკა კოსმოსურ ხომალდ “სპუტნიკ-2”-ით კოსმოსში გაფრინდა და გახდა პირველი ცხოველი რომელიც გავიდა დედამიწის ორბიტაზე. ლაიკა იმ დროისთვის უკვე 2 წლის გახლდათ. სამწუხაროდ იმ დროისთვის მისი უკან დაბრუნების ტექნიკური შესაძლებლობები არ არსებობდა. ძაღლი გაფრენიდან 5 საათში დაიღუპა. თუმცა ვარაუდობდნენ, რომ ის მინიმუმ 1 კვირა მაინც იცოცხლებდა.

2. ლისიჩკა და ჩაიკა კოსმოსში 1960 წლის 28 ივლისს გაფრინდნენ ახალი ტიპის კოსმოსური ხომალდით Восток 1К № 1. აღსანიშნავი ფაქტია, რომ ლისიჩკა მთავარი კოსნტრუქტორის ს.პ კოროლიოვას საყვარელი ძაღლი იყო და მან გაფრენის წინ ძაღლს უთხრა: “ძალიან მინდა რომ დაბრუნდე”. აფრენიდან 19 წამში გ ბლოკი წყობიდან გამოვიდა და ხომალდი მიწას დაენარცხა. ორივე ძაღლი დაიღუპა. ამ ფაქტის შემდეგ კონსტრუქტორებმა გადაწყვიტეს შეემუშავებინათ კოსმონავტების ავარიული შემთხვევებისაგან გადარჩენის სისტემა არამარტო ფრენისას, არამედ მომზადებისა და გაშვების მომენტშიც.

3. აი ისინიც. ბელკა და სტრელკა პირველი არსებები გახდნენ, რომელთაც დეადმიწის ორბიტაზე 24 საათი გაატარეს და დედამიწაზეც მშვიდობიანად დაეშვნენ. ამ დროში მათმა ხომალდმა სპუტნიკ 5-მა პლანეტის ირგვლივ 5 სრული წრის დარტყმა მოასწრო. პროექტის წარმატებით დასრულებიდან გარკვეული დროის შემდეგ სტრელკას 6 ლეკვი გაუჩნდა, რომელთაგანაც ერთ-ერთი ჟაკლინ კენედის გადასცეს საჩუქრად.

4. პჩოლკა და მუშკა კოსმოსში 1960 წლის 1 დეკემბერს გაფრინდნენ “სპუტნიკ 6”-ით. ხომალდმა ბელკასა და სტრელკას ხომალდის მსგავსად 24 საათი გაატარა ორბიტაზე და 17-ჯერ შემოუფრინა დედამიწას. თუმცა ექსპერიმენტის დასასრულისას მწყობრიდან გამოვიდა სამუხრუჭე სისტემა. ხომალდმა ტრაექტორია შეიცვალა და დედამიწის ატმოსფეროში შემოსვლის შემთხვევაში სხვა ქვეყნის საიდუმლო ობიექტს დაეცემოდა, ამიტომაც ხომალდს ატმოსფეროში შემოსვლის უფლება არ მისცეს და ამუშავდა თვითგანადგურების სისტემა. პჩოლკა და მუშკა დაიღუპნენ.

5. ჟულკა და ჯემჩუჟინა, ასევე ცნობილები როგორც ჟულკა და ალფა და კომეტა და შუტკა, კოსმოსში 1960 წლის 22 დეკემბერს გაფრინდნენ ხომალდით სპუტნიკ 7-1. სტარტიდან ცოტა ხნის შემდეგ მათ ხომალდს აირგენერატორის პრობლემა შეექმნა, რამაც მისი კურსიდან გადახრა გამოიწვია. 214კმ სიმაღლის მიღწევის შემდეგ მოხდა ავარიული გამოყოფა და კაფსულა დაეშვა სწორედ იქ, სადაც თავის დროზე ცნობილი ტუნგუსის მეტეორი. კოსმონავტების მოსაძებნად მაშინვე გაეშურა ბრიგადა. საძიებო სამუშაოებს ართულებდა ძალიან დაბალი ტემპერატურა, რის გამოც კაფსულა მხოლოდ 25 დეკემბერს აღმოაჩინეს. მაშველთა გასაოცრად ძაღლები ცოცხლები აღმოჩნდნენ. 1985 წელს ამ შემთხვევაზე გადაიღეს მხატვრული ფილმი “უცხოპლანეტელების ხომალდი”.

6. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ხელმძღვანელობა დაჟინებით მოითხოვდა კოსმოსში ადამიანის გაშვებას, კოროლიოვმა გადაწყვიტა პროექტი განეხორციელებინა, მხოლოდ მას შემდეგ რაც კიდევ ორ ფრენას განახორციელებდა ძაღლებით. 1961 წლის 9 მარტს აფრინდა ხომალდი სპუტნიკ 9, რომლის ერთადერთი ცოცხალი მგზავრიც ჩერნუშკა იყო. ხომალდში აგრეთვე იმყოფებოდა მანეკენი, რომელსაც პირობითად ივან ივანოვიჩი დაარქვეს. ფრენა წარმატებით დასრულდა და ერთ კვირაში კაფსულა დედამიწაზე დაბრუნდა.

7. 1961 წლის 25 მარტს კოსმოსში ადამიანის გაფრენამდე 18 დღეღა რჩებოდა, როდესაც ბაიკანურის გამშვები პუნქტიდან სტარტი აიღო ხომალდმა. კოსმონავტს რომელსაც სახელად უდაჩა ერქვა, გაფრენის წინ იური გაგარინმა უწოდა ზვიოზდოჩკა. ძაღლთან ერთად რაკეტის ბორტზე იმყოფებოდა უკვე გამოცდილი “კოსმონავტი”, მანეკენი ივან ივანოვიჩი. ფრენისას მოხდა ფოტოდაზვერვისთვის საჭირო აპარატურის გამოცდაც, რომელმაც სურათები გადაუღო რამოდენიმე ობიექტს თურქეთსა და აფრიკის კონტინენტზე. მისია წარმატებით დასრულდა და კოსმონავტები მშვიდობიანად დაუბრუნდნენ დედამიწას.

8. ბოლო მისია, რომელიც ჩატარდა ფარგლებში “ცხოველები კოსმოსში” მიზნად ისახავდა ადამიანისთვის ხანგრძლივი ფრენისთვის საჭირო პირობების შექმნასა და გამოცდას კოსმოსურ ხომალდში. ფრენისთვის შეირჩნენ არაფრით გამორჩეული, ჩვეულებრივი უჯიშო ძაღლები უგოლიოკი და ვეტეროკი. ხომალდმა “კოსმოს 110” ღია სივრცეში 23 დღე გაატარა და წარმატებით დაეშვა დედამიწაზე. თუმცა “პილოტების” მგდომარეობა მეტად სავალალო გახლდათ. ძაღლები საშინლად გამხდრები და დასუსტებულნი დაბრუნდნენ, მათ ფეხზე დგომაც კი არ შეეძლოთ. მაგრამ საბედნიეროდ კარგი მოვლის შემდეგ ისინი გადაურჩნენ სიკვდილს და საკმაოდ დიდი ხანიც იცოცხლეს.

ბოლოს მინდა დავამატო, რომ ამ ძაღლების ღვაწლი განუზომელია კოსმოსის ათვისების საქმეში და მათ ძალიან დიდი როლი ითამაშეს იმაში, რომ დღეს იური გაგარინისა თუ ნილ ამსტრონგის სახელები ყველას პირზე აკერია.